пятница, 22 июля 2011 г.

Չուղարկված նամակ

-Աստծո կողմից ինձ տրված իրավունքովս ձեզ հայտարարում եմ այր ու կին։
Գևորգի ու Աննայի հարսանիքն էր տարվա ամենագեղեցիկ և ամենահարուստ եղանակին`աշնանը։Ոսկի հագած տերևները ծափ զարկելով շրջափակել էի նորապսակներին`շնորհավորելով նրանց և մաղթելով երջանկություն։Ոսկեզօծ տերևների փայլը լցվել էր Աննայի հոգու մեջ,նա այնքան երջանիկ էր ու այնքան լի սիրով։Սպիտակ զգեստ,հարսի քող,բարի դեմքեր ու կարմիր տերևներ...
Ըստ իրենց գյուղի համաձայնության աշունը ամուսնության ամենագեղեցիկ ու ամենաճիշտ շրջանն է,քանզի հարսի սկսեսուրը նորապսակների տալիս է մառանի բանալին,որը պետք է լի լինի տեսակ-տեսակ մրգերով ու չրերով,համեղ կոմպոտներով ու թարմ բանջարեղենով։Այդ առատությունը պետք է հովանավորեր նորապսակների ամբողջ կյանքի կայունությունն ու հարստությունը...Աննան ու Գևորգը միասին,մառանում`կտրված ամբողջ աշխարհից,առաջին անգամ միմյանց առաջ մինչև վերջ կբացեին իրենց հոգիներին ու սրտերը,առաջին անգամ նրանք կմիաձուլվեին ու կդառնային մի մարմին,առաջին անգամ նրանք կլինեին միայն երեքով`Գևորգը,Աննան ու իրենց սերը...
Անցնում էին օրերը,գլորվում էր աշնանային ժամանակը,կամաց-կամաց հեռանում էր Գևորգի ու Աննայի աշունը։Այդ գեղեցիկ աշունը,որ պսակեց նրանց,որ դարձրեց այր ու կին,որ նրանց հոգիները լցրեց ամենապայծառ փայլով,ամենաիրական երջանկությամբ լցրեց Գևորգի հայրական տունը։Անցնում էր աշունը,և մոտենում էր ձմեռը։Աննայի արդեն մայրական սիրտը չարիք էր կանխազգում։Աշունը լքում էր նրանց,չքնաղ աշնանը հրաժեշտ էին տալիս,սակայն արյդո՞ք դրանով էին պայմանավորված նրա սրտի ցավոտ կծկումները...
-Գևո՛րգ
-Ասա՛,գեղեցկուհից,-ասաց Գևորգն ու կնոջ փխրուն մարմինն առավ իր ամուր ու տաքուկ գրկի մեջ։
-Գևո՛րգ,սիրտս մի տեսակ ցավում է,ինչ-որ կսկիծ է ներսս պատել,չեմ հասկանում...
-Աննա ջան,մի՛ անհանգստացիր,դա հավանաբար քո կրծքի տակ մեծացող չարաճճիի պատճառով է,գոցւե սիրտդ ինչ-որ բան է կամենում,ասա՛,ես ոչինչ չեմ խնայի իմ թագուհու համար...
-Գևո՛րգ...
-Հա՞,դե ասա՛,ասա՛ տեսնեմ։
-Գևո՛րգ,խոստացի՛ր,խոստացի՛ր,որ ինձ երբեք միայնակ չես թողնի։
-Աննա,սիրելի՛ս,այդ ի՞նչ մտքեր են պարուրել քեզ։Իհարկե,երբեք չեմ լքի քեզ,ես քեզ երբեք չեմ կորցնի,երբեք մարմինդ բաց չեմ թողնի իմ գրկից,լսու՞մ ես,երբե~ք...
Ու Գևորգը սկսեց ամբողջ դաշտով մեկ վազել ամենավերջին սիրահարվածի նման ու բղավել,թե ինչքան է սիրում Աննային ու բղավել,որ երբեք նրան միայնակ չի թողնի։Աննան լուռ կանգնած նրան էր նայում`մեղմ ժպիտը դեմքին,սակայն ներսի վախը կրծում էր իր նուրբ հոգին։Գևորգը չհամոզեց նրան..գուցե նրա արդեն մայրական սիրտը վատ լուր էր կանխազգում...
Անցավ տաքուկ աշունը,արև խավարել էր,թաքնվել իր ճերմակ ծածկոցի երևում ու իր բոլորլիազօրություններով հանդերձ ժամանել էր ձմեռը։Ձմեռը վատը չէր,ոչ էլ`լավն էր։Ձմեռը չոր էր,կոպիտ,նա այնքան սառն էր,նրա մեջ մի կաթիլ անգամ սեր չկար,նրա մեջ անգամ սիրո մի բյուրեղիկ չկար։Սակայն ձմեռն ազնիվ էր։Նա առանց դիմակի էր հանդես եկել,նա պարզ դեմքով էր սուլում իր երգը,նա չէր խաբում և ոչ ոքի։Նա ձմեռն էր,սառն ու դաժան և նա դա չէր թաքցնում...
Ամենահասարակ ճերմակ առավոտն էր գյուղում,սակայն այդ ճերմակի մեջ սևություն կար։Աննան անհանգիստ էր,սրտի ծակոցներն ուժեղացել էին,իսկ Գևորգը քնած էր իր կողքին,այնքան խաղաղ,այնքան հանգիստ...Սակայն զուր էր այդ խաղաղությունը,խաղաղություն արդեն չկար։Գյուղի կենտրոնում կանգնած ռադիոընդունիչները պարտիզանների նման հայտարարեցին պատերազմի սկիզբը։Պատերազմ։Այդ մի բառով ճերմակ առավոտի ետևում թաքնված սևությունն անմիջապես քողի նմամ ծածկեց ամբողջ գյուղը։Պատերազմ։Պատերազմ հայրերի,եղբայրների,ամուսինների ու զավակների համար։Պատերազմ մայրական սրտերն ու կանանց հոգիները կեղեքելու համար։ՊԱտերազմ`զավակներին անտեր թողնելու համար։Սակայն կանչում էր հայրենիքը,նա ուներ մեր կարիքը...
-Գևո՛րգ,դու չես գնա պատերազմ.լսու՞մ ես,ոչ,դու չես գնա,դու խոստացել ես,դու չես լքի ինձ ու մեր փոքրիկին,ես կմեռնեմ վախից,դա՞ ես ուզում
-Աննա՛,հանգստացի՛ր հենց այս րոպեին։Հավաքվի՛ր,այլապես երեխային կվնասես
-Երեխային դու կվնասես քո բացակայությամբ,Գևորգ,ես չեմ կարող առանց քեզ
-Աննա,կարծու՞մ ես,որ ես պետք է կնոջ նման նստեմ տանը,երբ իմ ընկերները կկռվեն պատերազմու՞մ։Ո՞վ պետք է պաշտպանի մորս,քրզ,վերջիվերջո մեր զավակին,եթե ոչ ես։Ո՞վ։Իսկ այստեղ քո կողքին նստելով,մորս փեշի տակ մտնելով ես ոչ միայն ձեզ չեմ պաշտպանի,այն ինձ կվնասեմ,Աննա՛։
-Ախր դու խոստացել էիր...
-Այո՛,ես խոստացել եմ,ես խոստացել եմ Աստծու առաջ,որ կպահեմ ու կպաշտպանեմ քեզ,ես դա պետք է անեմ,Աննա՛,հավատա՛,ես ետ կդառնամ,ես խոստացել եմ,լսու՞մ ես,մաքրի՛ր աչքերդ,մարտիկի կինն իրավունք չունի արտասվելու։Ես ուժի և ոչ թե կարեկցանքի կարիք ունեմ։Դու այժմ զինվորի կին ես,հայրենիքի համար մարտնչող զինվորի,այնպես որ չկախեղ գլուխդ,Աննա՛,դու հայ կին ես,դու կին ես հայ մարտիկի...
Աննան կինն էր մարտիկի,սակայն առաջին հերթին նա կինն էր Գևորգի,իր սիրելի ամուսնու,այո՛,նրան աջակցություն էր պետք,սակայն վախը կրծում էր Աննայի հոգին...
-Ալավերդյան Արամ
-Ես եմ
-Ալեքսանյան Նարեկ
-Ես եմ
-Առաքելյան Գևորգ
-Ես եմ,-ասաց Գևորգն ու ամբոխի միջից առանձնացավ ու ամուր քայլերով առաջնորդվեց դեպի մեծ մեքենան։Նրա ականջներում զրնգում էր Աննայի խուլ ճիչը..Առաքելյան Գևորգ...նա քայլում էր ու փորձում էր ետ չշրջվել,չնայել Աննայի նվաղած դեմքին,կարմրած աչքերին,թույլ մարմնին։Սակայն ո՞վ գիտի,գուցե նա վերջին անգամ էր տեսնում կնոջը։Մի հայաց նետեց դեպի ետ ու մարդկային մտքի ամբողջ արագությամբ այդ մի ակնթարթում ասաց ինքն իրեն`խոսելով Աննայի հետ.
"Ես կգամ,Աննա՛,միայն թե դու ուժեղ եղի՛ր,լսու՞մ ես,ես կգամ,կլինեմ քեզ հետ,քո կողքին,խոստանւմ եմ,ես մի օր կրկին կմտնեմ այդ նույն դռնով ներս,կմոտնեամ օրորոցին,կգրկեմ մեր մանկիկին,կսեղմե կրծքիս ու կհամբուրեմ նրա ճակատը,իսկ դու կլինես կողքիս,ինձ ամուր կպած,իսկ ծնողներս`մեր ետևում`որպես մեր հովանավոր։Հիշի՛ր,դեռ կգա այդ օրը"...Գևորգի հայացքը կրկին հանդիպեց այն ահռելի մեքենային,որին վախեցած աչքերով նայում էր Աննան։Այդ մեքենան այժմ կտաներ իր ամուսնուն ու գուցե այլևս երբեք չվերադարձներ...
Ձմեռը դաժան էր,սակայն նա չէր թաքցնում իր դեմքը...


Եկավ գարունը։Գարունը տաքուկ էր,նա մեղմ շոյում էր հոգնած զինվորների ուժասպառ մարմինները,նա ժպտում էր զինվորներին,հաճոյախոսում էր,պատմում էր կյանքի վայելքների մասին,նա ջերմացնում էր զինվորների սառած ոսկրերը։Սակայն գարունը նենգ էր ու ստոր։Գարունը խորամանկ էր,ինչպես յուրաքանչյուր առաջնորդ,սակայն նա այնքան ազնիվ չէր,որքան Մարզպետունին և այնքան մաքուր չէր,որքան Նժդեհը։Գարունը ստոր էր ու նենգ,ինչպես թուրքը,նա երկերեսանի էր,ինչպես Թալիաթը։Իսկ խեղճ զինվորները հերթական անգամ միամտորեն խաբնվեցին գարնան քնքշանքին։Նրանք հերթական անգամ հավատացին այդ նենգ արարածին և կրկին խաբվեցին։Գարունը թուլացրեց նրանց,գարունը հուսախաբ արեց Գևորգին...նրա անզգայացած մարդմինն ընկած էր հազարավոր դիերի մեջ,նրա մեջ դեռ շունչ ու միտք կար։Նրա աչքի առաջ Աննան էր,գեղեցիկ Աննան..նա հիշում էր,թե ինչպես առաջին անգամ դիպավ Աննայի շուրթերին,նա հիշում էր իրենց անցկացրած խենթ ժամերը մառանում,նա հիշում էր իր խելակորույս վազքը դաշտի մեջ ու խոստումները`տրված Աննային։Նա պետք է դիմանար հանուն այդ ամեն ինչի,նա պետք է դիմանար իր զավակին գրկելու ու նրա ճակատը համբուրելու համար։Սակայն նենգ արեգակն իր ծակող փայլով նրան ստիպում էր փակել աչքերը,փակել,թուլանալ ջերմության տակ իր ու քնել առհավետ...


Գևորգն արթնացավ իր իսկ դողէրոցքից։Ցնցվում էր ամբողջ մարմնով։Անմիջապես շամպայնի խցանի նման վեր թռավ։Բուժքույրը նրան խնամքով ետ պառկեցրեց ու հրամայեց չշարժվել ու շտապ քայլերով հեռացավ պալատից...
-Բժիշկ,իմ հիվանդը զարթնեց,սակայն ջերմում է,այն էլ ուժեղ,նա շատ թույլ է,չի դիմանա...
Գևորգի ականջներում միայն խշշոց էր լսվում...Աննա...պետք էր շտապ նամակ գրել ու ասել,որ ամեն ինչ լավ է։Ահա նա գտավ բուժքրոջ նոթատետրն ու գրիչը։Ինչպիսի հրա~շք։Իր դողացող մատներով բացեց մի թարմ թուղթ ու փորձեց հավաքել ամբողջ ուժը մատների մեջ...
-Աննա՛,ողջույն,ինձ հետ ամեն ինչ լավ է,ես շուտ կառողջանամ ու կգամ....չէ,այսպես կանհանգստանա...ես ինձ լավ եմ զգում,շուտով արձակուրդ կգամ,լավ նայի՛ր քեզ,մայրիկիս.ու ուժեղ եղի՛ր,դու մարտիկի կին ես,ես քեզ սիրու...
Գարունը կանչում էր Գևորգին,նա թուլացավ,այլևս ուժ չուներ,նրա մարմինը պատվեց սառը քրտինքով,նա քնել էր ուզում..Գարունը նրան առավ իր գրկի մեջ,Գևորգն այլևս չէր ցնցվում,Գևորգն արդեն քնել էր,նա այլևս չէր կարող պայքարել...
Գևորգը մահացավ ոչ թե որպես իր գյուղի զավակ,ոչ որպես Աննայի ամուսին,ոչ որպես Սուսանի որդի։Նա մահացավ ինչպես անհայտ մի զինվոր,ով իր կյանքը նվիրաբերեց Հայաստան Հայրենիքին։Նա դարձավ մի սուրբ նահատակ,ում խաբեց գարունն ու սպանեք թուրքը։Գևորգը դարձավ Անհայտ Զինվոր...

-Աննա՛,աղջիկս,արագացրու՛,փոստատարն է եկել,մեկ էլ տեսար բալիցս նամակ եղավ...
Արդեն ամառ էր,ոչ սառը,ոչ տաք,ոչ դաժան,ոչ նենգ։Ամենահասարակ ամառը։Ամենամիամիտ եղանակը։Իսկ հետո պիտի աշունը գար,սակայն դրա մասին փորձում էր Աննան չխորհել։Փոստատարն էր եկել,չգիտեր էլ ուրախանար,թե վախենար։Սև թու՞ղթ նա կպահի իր բռի մեջ`այլայլված ու այրիացած,թե ամուսնուց ստացած նամակը ցույց կտա բոլորին ու ի սրտե կարտասվի`սրտի քարը թափելով։Չգիտեր։Աննան շտապ քայլով մոտեցավ օրորոցին,փոքրիկ Մանեին պառկացրեց տաքուկ անկողնու մեջ ու դուրս թռավ տանից։Գյուղի ամբողջ ժողովուրդը հրապարակ էր եկել,մեկը նամակ էր սպասում որդուց,մյուսը եղբորից,մեկն էլ հորից,իսկ շատերն էլ Աննայի նման`ամուսնուց։
-Լիլիթ մայրի՛կ,արի տղեդ քեզի գրել է...
Լիլիթ մայրիկի ծերացած քայլերից այդ պահին ծաղիկներ էին ցողում,նա արցունքակալած աչքերով ու դողացող ձեռքերով պար էլ գալիս,տղան ողջ էր,նա նամակ էր գրել,Լիլիթ մայրիկն այնքան երջանիկ էր։
-Անահիտ ջան,քեզիկ էլ ամուսինդ է գրել,արի արի,վերցրու նամակդ,բալես..
Փոստատարի արտասանած Ան տառերը Աննային գցեցին ցնցումների մեջ։Սայան այդ տառերը չշարունակվեցին իր ուզածի պես...
Դանդաղ ու հոգնած քայլերով փոստատարին մոտեցավ մի ալեհեր ծերուկ ու դեմքի անհամար կնճիռները ձգելով`հարցրեց.
-Տղե՛ս,դու ինձ էս ասա,սև թուղթ կա՞։
-Չէ,պապի ջան,չկա։Հա վայ ճիշտ հիշեցրի՛ք։Ժողովուրդ ջան,սև թուղթ չկա,չկա է չկա,տղեքին ուղղակի չեն կարողացել գրել,պատերազմ է էլի,չեն հասցրել։
Ջահել ու թեթևամիտ փոստատարի բառերի մեջ այնքան թեթևություն ու պարզություն կար,այ թե ամեն ինչ այդքան պարզ լինել...
Ծերուկը հեռացավ հրապարակից`քթի տակ մրթմրթալով...
"Դե լավ է,որ սև թուղթ չկա,թող այս խեղճ կանայք գոնե մինչև պատերազմի վերջը հույսով ապրեն..."
Աննան ծանր քայլերով մտավ ներս...կրկին անորոշություն...սև թուղթ չկար,սակայն նամակ էլ չկար...Ամեն ինչ այնքան անորոշ էր ու անհասկանալի,սակայն այդ անորոշության մեջ դեռ հույսի կտոր կար։Քանի դեռ նրանք ոչինչ չգիտեին,ամեն ինչ հնարավոր էր։Աննան այլևս չէր ցանկանում մտածել,նա հոգնել էր իր գլխում անընդհատ պտտվող "իսկ եթե"-ներից...Աննան իր գիրկն առավ փոքրիկ Մանեին,ամուր գրկեց,սեղմեց իր կրծքին ու իր ուսին զգաց Գևորգի հորն ու մոր ձեռքերը։Սուսան մայրիկը կամաց շշնջաց.
-Նա կգա,բալե՛ս,նա կգա...

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...